Η έξωση των παλαιών ρυπογόνων οχημάτων και ειδικά των πετρελαιοκίνητων από το κέντρο των μεγάλων πόλεων, η απαγόρευση κυκλοφορίας των πολύ παλαιών οχημάτων, αλλά και η επανεξέταση του μέτρου του δακτυλίου στην Αθήνα αποτελούν τρία από τα βασικά μέτρα, τα οποία επανέρχονται στο προσκήνιο ενόψει της κατάρτισης του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Αθήνα.
Αυτό επισημαίνεται στο σχέδιο εθνικού προγράμματος ελέγχου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης κατ΄εφαρμογή σχετικής κοινοτικής οδηγίας, το οποίο αναρτήθηκε σήμερα από το υπουργείο Περιβάλλοντος σε δημόσια διαβούλευση που θα διαρκέσει έως τις 15 Ιουλίου.
Πρόκειται ουσιαστικά για προτάσεις που έχουν ήδη συμπεριληφθεί τόσο στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Μεταφορών όσο και στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), τα οποία μεταξύ άλλων έθεταν έως προτεραιότητα την απόσυρση μέσω κινήτρων των παλαιών ρυπογόνων οχημάτων.
Συγκεκριμένα, στην τελική έκθεση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Μεταφορών για την Ελλάδα προβλέπεται η ανανέωση του στόλου οχημάτων (παντός τύπου) δεδομένου ότι ο ελληνικός στόλος είναι από τους γηραιότερους στην Ευρώπη, κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης. Τα τελευταία χρόνια η κατάσταση έχει επιδεινωθεί περαιτέρω για τους στόλους φορτηγών και λεωφορείων, καθώς οι αγορές νέων οχημάτων ήταν σχεδόν αμελητέες.
Στο υπό διαβούλευση σχέδιο προβλέπεται η επίτευξη των στόχων και των δεσμεύσεων της χώρας ως προς τη μείωση των εκπομπών οξειδίων του αζώτου ΝΟx και πτητικών οργανικών ενώσεων εκτός του μεθανίου NMVOC κατά 55 και 62% αντίστοιχα και των σωματιδίων κατά 50% το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 2005. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι «δεδομένου ότι στις αστικές περιοχές παρουσιάζονται υπερβάσεις στα επίπεδα των οξειδίων του αζώτου, εκτιμάται ότι, για τη συμμόρφωση της χώρας με τις ευρωπαϊκές της δεσμεύσεις, ως προς τις υπερβάσεις των επιπέδων ρύπανσης, είναι αναγκαία η λήψη μέτρων για την περαιτέρω ανανέωση του στόλου των επιβατικών οχημάτων αλλά και των ταξί και των λοιπών επαγγελματικών οχημάτων».
Στο ΕΣΣΜ επισημαίνεται η ανάγκη ανανέωσης του στόλου των Ι.Χ. οχημάτων μέσω τριών βασικών ενεργειών:
- Περιορισμοί ως προς την παλαιότητα εισαγόμενων οχημάτων (παντός τύπου): Σήμερα, πρακτικά δεν υπάρχει όριο στην ηλικία των οχημάτων που εισάγονται στη χώρα με εξαίρεση την πρόβλεψη μέγιστης ηλικίας 15 ετών για εισαγόμενα μεταχειρισμένα λεωφορεία. Ως εκ τούτου προτείνεται να συμφωνηθεί ένα προοδευτικό χρονοδιάγραμμα περιορισμού της ηλικίας για τα εισαγόμενα οχήματα ανά τύπο οχήματος, και για τους δύο ορίζοντες του σχεδίου (2027, 2037).
- Σύστημα πριμοδότησης κυρώσεων μέσω φορολογίας και κινήτρων για νέα/ παλαιά και καθαρά/ ρυπογόνα οχήματα (παντός τύπου): Υπάρχουν ελλείψεις στη διαφοροποίηση των κινήτρων για παλαιά ή νέα και καθαρά ή μη οχήματα. Συνιστάται να ορισθεί ένα σταδιακό πρόγραμμα κινήτρων/εκπτώσεων/φόρων/τελωνειακών δασμών ανά τύπο οχήματος, τύπο καυσίμου και ηλικία.
- Καθορισμός κλίμακας μέγιστων επιτρεπόμενων ηλικιών ή/και επιπέδων εκπομπών αερίων για όλα τα οδικά οχήματα: Σήμερα, πρακτικά δεν υπάρχει όριο στην ηλικία των οχημάτων που κυκλοφορούν στη χώρα (υπάρχει μόνο πρόβλεψη μέγιστης ηλικίας 27 ετών για λεωφορεία). Προτείνεται να καθοριστεί μερική ή ολική απαγόρευση ανάλογα με την ηλικία/ επίπεδο εκπομπών των οχημάτων, καθώς και να ορισθεί ένα σταδιακό χρονοδιάγραμμα περιορισμού της ηλικίας ανά τύπο οχήματος.
Ηλεκτροκίνηση
Αλλά και στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) προβλέπεται η διείσδυση των ηλεκτροκίνητων οχημάτων στην κυκλοφορία με αποτέλεσμα τη μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων και των εκπομπών αερίων ρύπων.
Στην κατεύθυνση αυτή ανακοινώθηκαν πριν λίγες εβδομάδες επιδοτήσεις και κίνητρα για την αγορά ηλεκτροκίνητων οχημάτων από το υπουργείο Περιβάλλοντος. Ωστόσο το αποτύπωμα του πρώτου προγράμματος δε θα αφορά αριθμό οχημάτων που θα μπορούσε να επηρεάσει τη συνολική εικόνα του στόλου στην Ελλάδα σήμερα.
Παράλληλα, με τα κίνητρα για την απόκτηση ηλεκτρικών οχημάτων, το σχέδιο που τέθηκε σήμερα σε διαβούλευση προτείνει τη μελέτη και ορισμένων αντικινήτρων για τη διατήρηση των παλαιών οχημάτων στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Καταπολέμηση της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης, όπως μεταξύ άλλων:
- Τον περιορισμό κυκλοφορίας σε ρυπογόνα οχήματα και ιδίως σε ντιζελοκίνητα οχήματα σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως κέντρα μεγάλων πόλεων.
- Ρυθμίσεις σχετικά με τα ΚΤΕΟ, όπως η τροποποίηση της Κάρτας Ελέγχου Καυσαερίων για καλύτερη πληροφόρηση σχετικά με τους ρύπους των υφιστάμενων οχημάτων.
- Αγορά ηλεκτρικού οχήματος με ταυτόχρονη αντικατάσταση ενός ρυπογόνου οχήματος.
Να σημειωθεί ότι και στο ΕΣΕΚ στο εμπροσθοβαρές σενάριο, ο αριθμός των αμιγώς ηλεκτρικών (BEV) και plug in υβριδικών (PHEV) οχημάτων το έτος 2030 αναμένεται να αντιστοιχεί περίπου στο 5% του στόλου των επιβατικών. Ο στόλος στην Ελλάδα εκτιμάται κατά προσέγγιση στα 5,15 εκατομμύρια επιβατικά οχήματα με βάση τα στοιχεία στα τέλη του 2018, με υπολογιζόμενη αύξηση κατά 920.000 των οχημάτων κατά το έτος 2030, εφόσον υφίσταται κάποιος έλεγχος εισόδων εξόδων. Δηλαδή εκτιμάται ότι σε σύνολο περίπου 2,3 εκατομμυρίων νέων οχημάτων, έως το 2030 θα αποσυρθούν 1,4 εκατ. οχήματα.
Ομως, όπως αναφέρεται στο υπό διαβούλευση σχέδιο, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος θα πρέπει να ληφθούν σημαντικά μέτρα για την επιτάχυνση της ανανέωσης του στόλου, δεδομένου ότι οι ετήσιες αποσύρσεις σήμερα είναι λιγοστές και ο αριθμός τους κυμαίνεται μεταξύ 40.000 – 45.000 οχημάτων.
Βάσει των στοιχείων του ΕΣΕΚ, ο ελληνικός στόλος συνιστά σήμερα τον τέταρτο γηραιότερο στόλο στην Ευρώπη, με ποσοστό πλέον του 56% να απαρτίζεται από οχήματα 10 – 20 ετών και ποσοστό 25% να έχει υπερβεί τα 20 έτη», σύμφωνα με το ΕΣΕΚ, ενώ η μέση ηλικία των βαρέων οχημάτων και των λεωφορείων είναι σημαντικά μεγαλύτερη. Οι εκπομπές των οχημάτων αυτών είναι πολλαπλάσιες των εκπομπών των νεότερης τεχνολογίας οχημάτων (Euro 6, υβριδικών κ.λπ.).
Ταξί και φορτηγά
Λύση θα πρέπει να βρεθεί και για τα ταξί, καθώς μεγάλος αριθμός τους θα πρέπει βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας να αντικατασταθεί το 2021 λόγω παλαιότητας. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος, για τον οποίο στην περίπτωση των ταξί η επιδότηση της αγοράς νέου ηλεκτροκίνητου οχήματος έχει ως προϋπόθεση την απόσυρση του παλαιού οχήματος. Σύμφωνα μάλιστα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Αυτοκινήτων, το 60% του στόλου είναι τεχνολογίας Euro 3 ή παλαιότερο και αρκετά δεν θεωρούνται επαρκώς συντηρημένα.
Επίσης υπολογίζεται ότι ένας στόλος των 17.000 ταξί κατά τη διάρκεια της ζωής του εκπέμπει περίπου 46,000 τόνους αιωρούμενα σωματίδια και 600.000 τόνους οξείδια του αζώτου.
Αλλά και στις οδικές εμπορευματικές μεταφορές η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Όπως επισημαίνεται «σε αντίθεση με ό,τι παρατηρείται στην υπόλοιπη Ευρώπη, η συντριπτική πλειοψηφία του εμπορευματικού μεταφορικού έργου στην Ελλάδα πραγματοποιείται από παλαιά οχήματα του στόλου φορτηγών. Η παρατήρηση αυτή συμβαδίζει με το γεγονός ότι οι μεμονωμένοι επαγγελματίες, έχοντας κυρίως παλαιά/ πολύ παλαιά οχήματα, κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο στις εγχώριες μεταφορές». Η τελική έκθεση υπογράμμιζε ότι για να ανταποκριθεί ο κλάδος στις απαιτήσεις μίας οικονομίας ολοένα πιο προσανατολισμένης σε εξαγωγές, και για να εξασφαλιστεί η πλήρης ένταξη της χώρας στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, υπάρχει επιτακτική ανάγκη να αντιστραφούν οι σημερινές τάσεις και να επιτευχθεί η ανανέωση του (εγχώριου) στόλου επαγγελματικών οχημάτων.
Δακτύλιος
Την ίδια στιγμή η Πολιτεία εμφανίζεται έτοιμη να επαναξιολογήσει το μέτρο του δακτυλίου στην Αθήνα, το οποίο ξεκίνησε να εφαρμόζεται στην πρωτεύουσα τη δεκαετία του ΄80 με στόχο την κυκλοφοριακή ελάφρυνση του κεντρικού τομέα της Αθήνας αλλά και τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Στο πλαίσιο εκπόνησης του Επιχειρησιακού Σχεδίου θα μελετηθούν και άλλες δράσεις κυκλοφοριακής διαχείρισης, ενώ παράλληλα θα εντατικοποιηθούν και οι έλεγχοι εκπομπών σε παλαιά οχήματα. Σήμερα το εθνικό σύστημα για την υποχρεωτική περιοδική τεχνική επιθεώρηση οχημάτων μέσω των ΚΤΕΟ, το οποίο επίσης εισήχθη στη δεκαετία του 1980 ορίζει την περιοδική τεχνική επιθεώρηση των μηχανοκίνητων οχημάτων και των ρυμουλκουμένων τους, ετησίως ή ανά διετία ανάλογα με την κατηγορία τους.
Όλα τα οχήματα υποχρεούνται σε ετήσια βάση να υποβάλλονται σε διαδικασία δοκιμής για τις εκπομπές καυσαερίων τους και στη συνέχεια λαμβάνουν κάρτα ελέγχου καυσαερίων από τα KTEO ή από πιστοποιημένα καταστήματα επισκευής οχημάτων.
Όπως επισημαίνεται στο κείμενο της διαβούλευσης, «υπάρχουν σε εξέλιξη συζητήσεις για την εντατικοποίηση των ελέγχων των εκπομπών οχημάτων σε παλαιότερης τεχνολογίας οχήματα κάτι το οποίο θα βοηθούσε είτε στην καλύτερη συντήρηση των οχημάτων αυτών αλλά και την ταχύτερη ανανέωση του στόλου των παλαιών οχημάτων. Τα μέτρα αυτά εξετάζονται και θα εξειδικευτούν στο πλαίσιο εκπόνησης του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Καταπολέμηση της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην Αθήνα».
